Πληροφοριες
Τηλ: 210 2139311
Κιν: 6944616305
e-mail:
URL: gastrolab.gr
Αρθρο:
Φλεγμονώδεις εντεροπάθειες
Δημιουργος:
Γεώργιος Κ. Οικονόμου - Γαστρεντερολόγος
Οι φλεγμονώδεις εντεροπάθειες (ΙΦΝΕ) είναι χρόνιες παθήσεις άγνωστης επί του παρόντος αιτιολογίας, που σήμερα θεωρούνται αυτοάνοσες, δηλαδή παθήσεις όπου το ανοσολογικό σύστημα των ασθενών στρέφεται εναντίον του πεπτικού συστήματος, αλλά όχι μόνον, προκαλώντας μια χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση με απειλητικές για την ζωή οξείες κεραυνοβόλες κρίσεις, αλλά και με καταστροφικές χρόνιες συνέπειες.
Στις παθήσεις αυτές παρατηρείται κάποιος βαθμός κληρονομικότητας, δηλαδή εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε συγγενείς ασθενών με ΙΦΝΕ.
Θεωρούμε σήμερα ότι οι ασθενείς με ΙΦΝΕ είναι άτομα με κάποιες ιδιαιτερότητες στο ανοσοποιητικό τους σύστημα (εκεί εδράζεται και η κληρονομικότητα), το οποίο όμως μέχρι την εμφάνιση της νόσου λειτουργεί φυσιολογικά, του οποίου η διέγερση από κάποιον εξωγενή παράγοντα (γαστρεντερίτιδα, stress κλπ) δεν αυτοπεριορίζεται μετά την αντιμετώπιση του αιτιολογικού παράγοντα, όπως συμβαίνει φυσιολογικά, με συνέπεια μια συνεχιζόμενη φλεγμονώδη αντίδραση που στρέφεται εναντίον του πεπτικού συστήματος αλλά και άλλων οργάνων με ομοιότητες με το πεπτικό (δέρμα, αρθρώσεις, ήπαρ και χοληφόρα και άλλα) οδηγώντας σε χρόνια νόσο.
Οι παθήσεις αυτές είναι η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται σήμερα και οι μικροσκοπικές κολίτιδες (η λεμφοκυτταρική και η κολλαγονική κολίτιδα) οι οποίες είναι κατά πολύ ηπιότερες και δεν θα αναφερθούμε περαιτέρω σε αυτές.
Οι παθήσεις αυτές είναι χρόνιες, με εξάρσεις και υφέσεις (σπανίως αυτόματες ιδίως στα αρχικά στάδια ή κατόπιν θεραπείας). Ο στόχος της θεραπείας είναι ο όσο το δυνατόν νωρίτερα έλεγχος της νόσου με επίτευξη μακροχρόνιας ύφεσης γιατί μόνον έτσι μπορεί να αποφευχθούν οι χρόνιες επιπτώσεις στο πεπτικό ο οποίες από ένα σημείο και μετά είναι μη αναστρέψιμες. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό και η θεραπεία των ασθενών είναι χρόνια και μόνον μετά την παρέλευση πενταετίας πλήρους ύφεσης της νόσου συζητείται η διακοπή της θεραπείας, παρότι σε ένα ποσοστό ασθενών η νόσος υποτροπιάζει.
Η εμφάνιση των παθήσεων αυτών είναι είτε οξεία με θορυβώδη συμπτώματα, όπως διάρροιες με αίμα ή έντονο κοιλιακό πόνο, είτε πιο ύπουλη και αθόρυβη (ιδίως η νόσος του Crohn, όπου η διάγνωση συχνά καθυστερεί περισσότερο από ένα χρόνο).
Η βασική διαφορά μεταξύ ελκώδους κολίτιδας και νόσου του Crohn είναι ότι η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει μόνο το παχύ έντερο, ενώ η Crohn μπορεί να προσβάλλει οποιοδήποτε σημείο του πεπτικού (στόμα, οισοφάγο, στομάχι, λεπτό και παχύ έντερο) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πιο αναπηρικές συνέπειες.
Και οι δύο παθήσεις έχουν εκδηλώσεις εκτός πεπτικού (δέρμα, αρθρώσεις, σπονδυλική στήλη), η δε ελκώδης κολίτιδα σχετίζεται συχνότερα με προσβολή των χοληφόρων, όπου προκαλεί σκληρυντική χολαγγειίτιδα με καταστροφικές συνέπειες για το συκώτι και αυξημένη συχνότητα καρκίνου των χοληφόρων.
Και οι δύο παθήσεις προδιαθέτουν σε βάθος χρόνου σε καρκινογένεση του παχέος εντέρου και για τον λόγο αυτό συστήνεται μετά την δεκαετία η συστηματική παρακολούθηση των ασθενών με ενδοσκοπήσεις για την πρόληψη του.
ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
• ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ
Η ελκώδης κολίτιδα κατά κανόνα ξεκινάει με προσβολή του ορθού και συνήθως επεκτείνεται κεντρικότερα προσβάλλοντας κατά συνέχεια και τις υπόλοιπες μοίρες του παχέος μέχρι και το τυφλό και μπορεί να παρατηρηθεί και εντοπισμένη προσβολή του τελικού τμήματος του λεπτού εντέρου (backwash ileitis) χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο ασθενής έχει νόσο του Crohn.
Έτσι οι ασθενείς εμφανίζονται με κενώσεις με αίμα με βλέννα ή και πύον, συχνότερα με αιμορραγικές διάρροιες ή και σκέτη αποβολή αίματος. Μπορεί να υπάρχει πόνος στην κοιλιά αναλόγως της έκτασης της νόσου και επιπλέον μπορούν να υπάρχουν και γενικευμένα συμπτώματα κακοδιαθεσίας ή και πυρετός (στις βαρύτερες περιπτώσεις). Ενίοτε η εμφάνιση είναι κεραυνοβόλα απαιτώντας νοσηλεία σε νοσοκομείο, ακόμα και επείγουσα χειρουργική αντιμετώπιση (ολική κολεκτομή).
• ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CROHN
Η συχνότερη αρχική εντόπιση της νόσου του Crohn είναι το τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου (τελικός ειλεός) με συνέπεια η συνηθέστερη αρχική εκδήλωση να είναι ο πόνος στην κάτω κοιλία και προς τα δεξιά (εικόνα που θυμίζει σκωληκοειδίτιδα αλλά συχνά πιο ήπια), τα φουσκώματα και ενίοτε διάρροιες. Αίμα παρατηρείται στην προσβολή του παχέος εντέρου. Είναι έτσι κατανοητό ότι λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων η διάγνωση μπορεί να ξεφύγει στα αρχικά στάδια.
Η νόσος του Crohn ιδιαίτερα σε προχωρημένες περιπτώσεις εξελίσσεται σε συριγγοποιό (συρίγγια μεταξύ οργάνων του πεπτικού, ή με το δέρμα ή με την ουροδόχο κύστη και τον κόλπο στις γυναίκες) και σε στενώσεις του λεπτού εντέρου, καταστάσεις που ενδέχεται να απαιτήσουν χειρουργική αντιμετώπιση,
• Και οι δύο παθήσεις συνοδεύονται από επηρεασμένες εξετάσεις αίματος, όπως αύξηση των δεικτών φλεγμονής, αναιμία, ελλείψεις βιταμινών και σιδήρου και με αντίκτυπο στην θρέψη των ασθενών (απώλεια βάρους, χαμηλά λευκώματα, χαμηλή χοληστερίνη, οστεοπόρωση κλπ) και στις γυναίκες ακόμα και με διακοπή της έμμηνου ρύσης.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση στις ΙΦΝΕ γίνεται με ενδοσκοπικό έλεγχο συχνά τόσο γαστροσκόπηση όσο και κολονοσκόπηση με παράλληλη λήψη βιοψιών για ιστολογική εξέταση. Συχνά απαιτείται απεικονιστικός και σπανιότερα ενδοσκοπικός έλεγχος του λεπτού εντέρου σε περιπτώσεις νόσου του Crohn. Ενίοτε δεν είναι σαφής η διάκριση μεταξύ των δύο παθήσεων οπότε μιλάμε για απροσδιόριστη κολίτιδα.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία των ΙΦΝΕ στοχεύει στην καταστολή της ανοσολογικής διέγερσης των ασθενών και γίνεται με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Σε οξείες περιπτώσεις χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα κάποια μορφή κορτιζόνης είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με άλλη αγωγή (κλασσικά ανοσοκατασταλτικά ή βιολογικούς παράγοντες) – εν συνεχεία η κορτιζόνη διακόπτεται σταδιακά και ο ασθενής μεταπίπτει στην χρόνια θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες είτε κλασσικά ανοσοκατασταλτικά είτε συνδυασμό αυτών. Θεραπεία με σαλικυλικά, που δρουν ως ήπια τοπικά αντιφλεγμονώδη, αφορά συνήθως μόνο ήπιες περιπτώσεις ελκώδους κολίτιδας.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ MD
ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΟΣ – ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΩΝ ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ, ERCP, EUS