ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ

Η ανακάλυψη του ελικοβακτηριδίου προ σαράντα περίπου ετών αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα άλματα στον χώρο της ιατρικής τα τελευταία χρόνια, αλλάζοντας το πρόσωπο της γαστρεντερολογίας και όχι μόνο.

Το ελικοβακτηρίδιο είναι ένα βακτήριο το οποίο ζει μέσα στο στρώμα βλέννας που καλύπτει τον γαστρικό βλεννογόνο, η οποία το προφυλάσσει από την βλαπτική επίδραση του γαστρικού οξέος. Το ίδιο το μικρόβιο παράγει αμμωνία η οποία χρησιμεύει για την εξουδετέρωση του οξέος και η ιδιότητα του αυτή χρησιμοποιείται σε κάποια από τα τεστ που χρησιμοποιούνται σήμερα για την ανίχνευση του.

Το ελικοβακτηρίδιο αποκτάται σε πολύ νεαρή ηλικία, συνήθως πριν τον τέταρτο χρόνο ζωής, ενώ η μόλυνση κατά την ενήλικο ζωή είναι σπάνια. Φαίνεται ότι η παραγωγή γαστρικού οξέος, που στον ενήλικα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι στα παιδιά προφυλάσσει από την μόλυνση από το μικρόβιο.

Σήμερα βρίσκεται στα τελικά στάδια μελέτης και διάθεσης από του στόματος χορηγούμενο εμβόλιο, για την πρόληψη της λοίμωξης από το μικρόβιο.

Η αρχική λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο είναι συνήθως ασυμπτωματική (σπάνια μπορεί να προκαλέσει μια ειδική μορφή οξείας γαστρίτιδας ). Συνήθως χρειάζονται αρκετά χρόνια μέχρι να αρχίσουν να εμφανίζονται οι επιπτώσεις της (έλκη κλπ. ), αν και δεν είναι σπάνια η εμφάνιση προβλημάτων και στην παιδική ηλικία.

Οι συνέπειες της λοίμωξης από το μικρόβιο είναι η εμφάνιση γαστρίτιδας, ελκών του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου, του MALT λεμφώματος του στομάχου (Β λέμφωμα) και τέλος η εμφάνιση του αδενοκαρκινώματος του στομάχου. Ο χρόνος που απαιτείται για την εμφάνιση των συνεπειών της λοίμωξης εξαρτάται αφενός από χαρακτηριστικά του ίδιου του Ελικοβακτηριδίου (διαφορετικά στελέχη έχουν διαφορετικές συνέπειες) αλλά ποικίλει και από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η λήψη φαρμάκων για το στομάχι (η οποία επιταχύνει την εμφάνιση των σοβαρότερων επιπλοκών) αλλά και από το γενετικό υπόβαθρο του καθενός.

Η λοίμωξη με Ελικοβακτηρίδιο σχετίζεται σήμερα και με διάφορες εξωγαστρικές επιπλοκές όπως η ισχαιμική καρδιακή νόσος, νευροεκφυλιστικές νόσους και αιματολογικές νόσους (σιδηροπενική αναιμία, αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα και έλλειψη Β12). Μελέτες το ενοχοποιούν στην πρόκληση της προεκλαμψίας στις εγκύους αλλά και στο σύνδρομο της υπερέμεσης της κύησης, εμπλέκεται δε πιθανόν και στην πρόκληση χολολιθίασης αλλά και στην λιπώδη διήθηση του ήπατος.

Το ελικοβακτηρίδιο ξέρουμε σήμερα ότι ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των νεοπλασιών του στομάχου και θεωρείται πλέον από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως πρώτης κατηγορίας καρκινογόνο. Συστήνεται έτσι από τον ΠΟΥ η εκρίζωση του, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ενοχλημάτων.

Η μετάβαση από την γαστρίτιδα και το έλκος στις πιο ανησυχητικές επιπλοκές, που είναι οι όγκοι, είναι μια διαδικασία η οποία έχει σήμερα αποκρυπτογραφηθεί. Η εξέλιξη της νόσου προς τον καρκίνο γίνεται μέσω της εμφάνισης ατροφικής γαστρίτιδας και εντεροειδούς μεταπλασίας και τελικά δυσπλασίας και καρκίνου. Η γνώση των ενδιάμεσων αυτών σταδίων μας επιτρέπει να παρακολουθούμε αξιόπιστα τους επικίνδυνους ασθενείς και να παρεμβαίνουμε προ της εμφάνισης του καρκίνου, με αποτέλεσμα την ουσιαστική πρόληψη του καρκίνου. Οι ασθενείς, αν τελικά αυτό απαιτηθεί, οδηγούνται στο χειρουργείο προ της εμφάνισης καρκίνου με αποτέλεσμα την οριστική τους θεραπεία.

• Το ελικοβακτηρίδιο καθώς και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι οι δύο κυριότεροι παράγοντες που ευθύνονται για την δημιουργία του πεπτικού έλκους (έλκος στομάχου και 12δάκτυλου ) και

μεγάλου ποσοστού των γαστριτίδων, έχοντας συνεργική δράση, ενισχύοντας δηλαδή το καθένα από αυτά την βλαπτική επίδραση του άλλου.

• Η μη θεραπεία του ελικοβακτηριδίου έχει σαν αποτέλεσμα ακόμα και μετά από την επιτυχή θεραπεία ενός έλκους την υποτροπή αυτού και τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών (γαστρορραγία ή διάτρηση).

ΔΙΑΓΝΩΣΗ:

Η διάγνωση της λοίμωξης από Ελικοβακτηρίδιο γίνεται με διάφορες μεθόδους. Ανίχνευση αντισωμάτων έναντι του ελικοβακτηριδίου στο αίμα, στα ούρα και στο σάλιο (εύκολη αλλά χαμηλής ευαισθησίας μέθοδος), ανίχνευση αντιγόνων του μικροβίου στα κόπρανα, δοκιμασία αναπνοής (C- Urea Breath test) και επεμβατικά μέσω γαστροσκόπησης (ανίχνευση σε βιοψίες στομάχου ή σε Κ/α υλικού από το στομάχι). Καμία μέθοδος δεν είναι 100% σίγουρη και έτσι σήμερα, ιδιαίτερα σε επικίνδυνες παθήσεις, συστήνεται η διερεύνηση με δύο τουλάχιστον μεθόδους (συνήθως κόπρανα ή breath test σε συνδυασμό με γαστροσκόπηση και βιοψία).

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη συμπτωματολογία στους ασθενείς με λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο. Στην πράξη η εικόνα είναι από ασθενείς χωρίς καθόλου συμπτώματα έως ασθενείς με σοβαρό πόνο, αδυναμία λήψης τροφής, ανορεξίας ή εμέτων με την λήψη τροφής (συμπτώματα που θεωρούνται σοβαρά).

Στην Ελλάδα σήμερα προτείνεται η προσέγγιση test and treat (εξέταση και θεραπεία) σε συμπτωματικούς ασθενείς μικρότερους των 45 ετών χωρίς ανησυχητικά συμπτώματα. Αν τα συμπτώματα επιμένουν παρά την θεραπεία συστήνεται έλεγχος με γαστροσκόπηση,

Σε ασθενείς μεγαλύτερους των 45 ετών με ενοχλήματα, αλλά και σε όσους έχουν ανησυχητικά συμπτώματα ανεξαρτήτως ηλικίας προτείνεται ο έλεγχος με γαστροσκόπηση.

Ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν ασθενείς στους οποίους είχε διαγνωσθεί έλκος ή γαστρίτιδα πριν τα μέσα της δεκαετίας του ́90 οπότε και άρχισε ο έλεγχος για το ελικοβακτηρίδιο ή ασθενείς που κατά το παρελθόν είχαν ενοχλήματα αλλά είναι επί του παρόντος ασυμπτωματικοί. Τα άτομα αυτά οφείλουν να αντιμετωπίζονται σαν φορείς του μικροβίου, άσχετα με την παρουσία ή όχι σήμερα ενοχλημάτων, και ως εκ τούτου αποτελούν πληθυσμό ο οποίος πρέπει να ελεγχθεί με γαστροσκόπηση. Οι ασθενείς αυτοί παρότι δεν αποκλείεται να είναι υγιείς, ενδέχεται να έχουν γαστρίτιδα που να έχει μεταπέσει σε επίπεδο ατροφικής γαστρίτιδας, όπου τα συμπτώματα είναι ελάχιστα λόγω μειωμένης παραγωγής οξέος από το στομάχι, και η οποία είναι προκαρκινική.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ:

Η θεραπεία του Ελικοβακτηριδίου επιτυγχάνεται με την συνδυαστική χορήγηση 2 ή 3 αντιβιοτικών και φαρμάκων που μειώνουν την γαστρική παραγωγή οξέος, τους αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI’s) - (κάποια ισχυρότερα δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα), χωρίς να υπάρχει ομοφωνία ούτε στο είδος ούτε στην διάρκεια της θεραπείας. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι χαμηλότερα από παλιότερα λόγω ανθεκτικότητας του μικροβίου στα αντιβιοτικά (κλαριθρομυκίνη, μετρονιδαζόλη και λεβοφλοξασίνη).

Η θεραπεία είναι αρχικά εμπειρική, βασιζόμενη στις τοπικές συνθήκες κάθε χώρας ή περιοχής, αλλά και του ιστορικού χρήσης αντιβιοτικών από τον ασθενή ή τους οικείους του. Η διάρκεια της θεραπείας σήμερα συνήθως ξεπερνά τις 10 ημέρες (14 ή περισσότερες ημέρες). Επί αποτυχίας της αρχικής θεραπείας χρησιμοποιούνται είτε τετραπλά σχήματα είτε θεραπείες βάσει αντιβιογράμματος σε καλλιέργειες του Ελικοβακτηριδίου από δείγματα στομάχου.