Το Πεπτικό Έλκος: Αιτίες, Παθοφυσιολογία, Συμπτώματα και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Έλκος είναι μία πληγή (επιφανειακή ή βαθειά) σε κάθε σημείο του σώματος. Έλκη στο πεπτικό σύστημα μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο (οισοφάγο, στομάχι, λεπτό και παχύ έντερο). Ο όρος πεπτικό έλκος αναφέρεται σε έλκη στην δημιουργία των οποίων εμπλέκονται τα οξέα και τα άλλα πεπτικά ένζυμα του στομάχου, δηλαδή βλάβες στη βλεννογόνιο μεμβράνη του στομάχου, του δωδεκαδακτύλου ή του οισοφάγου, που προκαλείται από ανισορροπία μεταξύ των προστατευτικών μηχανισμών του βλεννογόνου και των επιθετικών παραγόντων, όπως το γαστρικό οξύ και η πεψίνη. Τα έλκη στα υπόλοιπα σημεία του πεπτικού έχουν διαφορετική αιτιολογία Το πεπτικό έλκος είναι μια κοινή και δυνητικά σοβαρή πάθηση του γαστρεντερικού συστήματος, η οποία επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Το παρόν άρθρο εξετάζει τις κύριες αιτίες, τη φυσιοπαθολογία, τα συμπτώματα, καθώς και τις σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις του πεπτικού έλκους. 

Αιτιολογία και Παθοφυσιολογία του Πεπτικού Έλκους

1. Λοίμωξη από Helicobacter pylori

Το Helicobacter pylori είναι ένα Gram-αρνητικό βακτήριο που αποικίζει τον γαστρικό βλεννογόνο και αποτελεί την κύρια αιτία των πεπτικών ελκών. Η μόλυνση οδηγεί σε χρόνια φλεγμονή μέσω παραγωγής κυτταροκινών και ενζύμων, όπως η ουρεάση, που αποδομεί την προστατευτική βλέννα. Αυτή η διαδικασία αυξάνει την ευαισθησία του βλεννογόνου σε βλάβες από το γαστρικό οξύ.

2. Χρήση Μη Στεροειδών Αντιφλεγμονωδών Φαρμάκων (ΜΣΑΦ)

Τα ΜΣΑΦ, όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφαίνη, αναστέλλουν την κυκλοοξυγενάση-1 (COX-1), οδηγώντας σε μείωση της παραγωγής προσταγλανδινών. Οι προσταγλανδίνες είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της ακεραιότητας του γαστρικού βλεννογόνου, καθώς διεγείρουν την παραγωγή βλέννας και διττανθρακικών και προάγουν την αιμάτωση. Η ασπιρίνη έχει επιπλέον και άμεση τοξικότητα.

3. Καπνός και Αλκοόλ

Το κάπνισμα αυξάνει την έκκριση γαστρικού οξέος, μειώνει την αιματική ροή του βλεννογόνου και καθυστερεί την επούλωση των ελκών. Το αλκοόλ, ειδικά σε υψηλές ποσότητες, έχει ερεθιστική δράση στον βλεννογόνο, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης διαβρώσεων.

4. Στρες

Αν και ο ρόλος του στρες έχει συζητηθεί, είναι σαφές ότι το φυσιολογικό στρες από σοβαρές καταστάσεις (π.χ. εγκαύματα, εγχειρήσεις) μπορεί να προκαλέσει «στρες-έλκη». Αυτά σχετίζονται με αυξημένη παραγωγή γαστρικού οξέος και μειωμένη αιμάτωση του βλεννογόνου.

5. Άλλοι Παράγοντες

Η γενετική προδιάθεση, η κακή διατροφή και οι χρόνιες παθήσεις (π.χ. ηπατική κίρρωση ή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια) έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση πεπτικών ελκών.

Κλινική Εικόνα

Το πεπτικό έλκος μπορεί να παραμένει ασυμπτωματικό ή να προκαλεί ποικίλα συμπτώματα, τα οποία εξαρτώνται από τη θέση και τη σοβαρότητα της βλάβης.

Πόνος στο Άνω μέρος της Κοιλιάς: Κάποιου είδους πόνος στην άνω κοιλιά είναι το συχνότερο σύμπτωμα. Είναι συχνά καυστικός που εμφανίζεται είτε μεταξύ των γευμάτων (πόνος πείνας) είτε μετά τα γεύματα και μπορεί σε σοβαρές περιπτώσεις να αντανακλά στην πλάτη.

Δυσπεψία: Φούσκωμα ή αίσθημα βάρους μετά τα γεύματα ή ρεψίματα μπορεί να είναι τα μόνα συμπτώματα ή σε συνδυασμό με τον πόνο.

Ναυτία και Εμετός: Ιδιαίτερα σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις, οι ασθενείς ενδέχεται να εμφανίζουν ναυτία ή/και έμετο.

Αιμορραγία: Σοβαρά έλκη μπορεί να διαβρώσουν αγγεία, προκαλώντας αιμορραγία, η οποία εκδηλώνεται με αιματέμεση ή μέλαινα (μαύρα κόπρανα).

Απώλεια Βάρους: Η ανεξήγητη απώλεια βάρους είναι συχνή σε περιπτώσεις όπου το έλκος προκαλεί δυσκολία στη λήψη τροφής.

Διαγνωστική Προσέγγιση

Η διάγνωση του πεπτικού έλκους βασίζεται σε συνδυασμό κλινικών ενδείξεων, εργαστηριακών εξετάσεων και απεικονιστικών μεθόδων:

Ενδοσκόπηση Άνω Πεπτικού: Αποτελεί τη μέθοδο εκλογής για την ανίχνευση ελκών και τη λήψη βιοψίας, ιδιαίτερα για την αξιολόγηση πιθανής κακοήθειας. (Μάθετε περισσότερα εδώ -> https://gastrolab.gr/index.php/endoskopeseis/gastroskopise )

Έλεγχος για Helicobacter pylori: Η ανίχνευση του βακτηρίου γίνεται με τεστ αναπνοής ουρίας, ανίχνευση αντιγόνου στα κόπρανα ή το σάλιο (rapid test) και μέσω βιοψίας κατά την ενδοσκόπηση (που είναι και η πιο ευαίσθητη μέθοδος).

Αιματολογικές Εξετάσεις: Μπορεί να ενδείκνυνται για τον έλεγχο αναιμίας από χρόνια αιμορραγία.

Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Η θεραπεία του πεπτικού έλκους περιλαμβάνει φαρμακευτικές και, σπανιότερα, χειρουργικές παρεμβάσεις.

Φαρμακευτική Θεραπεία

Αναστολείς Αντλίας Πρωτονίων (PPIs): Τα φάρμακα αυτά (η ομεπραζόλη και οι νεότερες πραζόλες) μειώνουν δραστικά την παραγωγή γαστρικού οξέος και αποτελούν τη θεραπεία εκλογής.

Αντιβιοτική Θεραπεία για Helicobacter pylori: Αν ανιχνευθεί ελικοβακτηρίδιο απαραίτητη πέραν της αγωγής με PPIs είναι και η θεραπεία του μικροβίου, διαφορετικά είτε έχουμε καθυστερημένη επούλωση των ελκών είτε επανεμφάνιση τους.

Αντιόξινα και Προστατευτικοί Παράγοντες: Η σουκραλφάτη και τα παρασκευάσματα βισμούθιου μπορούν να συμβάλουν στην προστασία του βλεννογόνου.

ΜΣΑΦ: Σε ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή με ΜΣΑΦ είναι απαραίτητος ο έλεγχος για Ελικοβακτηρίδιο και αυτό να θεραπεύεται, γιατί πολλαπλασιάζεται ο κίνδυνος εμφάνισης ελκών αλλά και αιμορραγίας από αυτά. Όπου είναι εφικτό, τα ΜΣΑΦ πρέπει να διακόπτονται ή να αντικαθίστανται με πιο ασφαλή εναλλακτικά φάρμακα.

Χειρουργική Αντιμετώπιση

Χειρουργική παρέμβαση χρειάζεται σπάνια σήμερα. Αιμορραγίες από έλκη σε περιπτώσεις αποτυχίας της ενδοσκοπικής αντιμετώπισης (σπάνιο σήμερα) ή στενώσεις από χρόνια έλκη συνήθως του δωδεκαδακτύλου που δεν αντιμετωπίζονται ενδοσκοπικά χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης όπως και οι περιπτώσεις διάτρησης.

Πρόληψη

Η πρόληψη του πεπτικού έλκους βασίζεται σε τροποποίηση του τρόπου ζωής και στη μείωση των παραγόντων κινδύνου:

Αποφυγή ΜΣΑΦ: Όταν αυτά είναι απαραίτητα, πρέπει να συνδυάζονται με PPIs ή προσταγλανδίνες.

Διακοπή Καπνίσματος και Περιορισμός Κατανάλωσης Αλκοόλ: Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής.

Υγιεινή Διατροφή: Αν και η διατροφή δεν αποτελεί κύρια αιτία, οι ασθενείς καλούνται να αποφεύγουν τροφές που προκαλούν δυσφορία.

Συμπεράσματα

Το πεπτικό έλκος παραμένει ένα παγκόσμιο ζήτημα υγείας με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής. Η κατανόηση των αιτίων και της παθοφυσιολογίας του, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση μπορούν να βελτιώσουν την πρόγνωση των ασθενών. Η πρόληψη μέσω τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου είναι καθοριστική για τη μείωση της επίπτωσης της νόσου.

 210-213 9311

 Βασιλέως Κωνσταντίνου 35, Μαρούσι

 This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.